Արևային էներգետիկա. Հայաստանի արևաշող հարստությունը

new-image

Ըստ կանխատեսումների՝ 2028թ. արևային էներգիան կդառնա այնքան էժան ու տարածված, որ կկարողանա բավարարել մարդու էներգետիկ բոլոր կարիքները: Այսօր արդեն կան երկրներ, որտեղ տուն կառուցելիս արևային տեխնոլոգիաները պարտադիր ու պետության կողմից խրախուսելի պայման են: Գերմանիան՝ կիրառման առաջատարը, պլանավորել է մինչև 2050 թվականն իր երկրի էլեկտրաէներգիայի պահանջի առնվազն 80 տոկոսն ապահովել վերականգնվող էներգիայի միջոցով, որի զգալի մասը նախատեսվում է ստանալ արևային էներգիայի միջոցով: Հաշվարկված է, որ արևային էներգիան ունի այնքան պոտենցիալ, որ մեր մոլորակի մակերեսի 2 տոկոսը կարող է ապահովել ամբողջ մոլորակի էներգետիկ պահանջի 10 տոկոսը: Վերջին 10 տարիների ընթացքում զարգացած երկրներում արևային էներգիայի կիրառումն աճել է ավելի քան 4 անգամ՝ ապահովելով էլեկտրաէներգիայի պահանջարկի մոտ 40 տոկոսը:

Ըստ չափումների՝ պարզվել է, որ Հայաստանում 1ք.մ մակերեսի վրա տարեկան միջինը մոտ 1700 կՎտժ էլեկտրաէներգիա կարող է արտադրվել, դա մոտ կրկնակի ավելի է եվրոպական միջին ցուցանիշներից, քանի որ այնտեղ միջինը մոտենում է 1000 կՎտժ-ին:
Բացի այդ` Հայաստանի մոտ 25 տոկոսն օժտված է արևային էներգիայի բավականին մեծ պոտենցիալով, ինչը գրավիչ է դարձնում այս համակարգերի կիրառումը կյանքում՝ առօրյա կենցաղային խնդիրները լուծելու, տաք ջրի ստացման, բիզնեսներում՝ սեփական կարիքները մասամբ կամ ամբողջովին բավարարելու համար, ինչպես նաև ոլորտն արդեն դարձել է նաև շահավետ արևային ֆոտովոլտային կայաններում էլեկտրաէներգիայի արտադրության բիզնես վարելու տեսանկյունից: Առավել ևս, որ մեր երկրում այս ոլորտը համարվեց գերակա, ստեղծվեց օրենսդրական և իրավական կարգավորումների մի ամբողջական փաթեթ, որպեսզի մարդիկ կարողանան ազատորեն կիրառել այս տեխնոլոգիաները:

Արևային քարտեզները հուշում են, թե մեր երկիրը որքան հարուստ է արևի էներգիայով
Այս քարտեզները ևս մեզ է տրամադրել Հայաստանի վերականգնվող
էներգետիկայի և էներգախնայողության հիմնադրամը

Հայաստանում իրականացված քաղաքականության արդյունքներն իրենց սպասեցնել չտվեցին, և արձանագրված ցուցանիշները բավականին խոսուն են: Հիմա արևային ֆոտովոլտային կայանները կամ արևային ջրատաքացուցիչներն այլևս հեքիաթի ժանրից թվացող ճոխություն չեն, գնալով դրանց տարածումն ու կիրառությունն ավելի է մեծանում Հայաստանում, օրեցօր ավելանում են նոր արտադրող ֆոտովոլտային կայաններ: Արևային ֆոտովոլտային կայանները, ըստ ՀՀ-ում տեղակայված հզորությունների և կարգավորման դաշտի, պայմանականորեն կարելի է բաժանել հետևյալ խմբերի`

* արդյունաբերական մասշտաբի արևային ֆոտովոլտային էլեկտրակայաններ,
* մինչև 5 ՄՎտ դրվածքային հզորությամբ արևային ՖՎ կայաններ,
* մինչև 1 ՄՎտ հզորությամբ արևային ՖՎ կայաններ,
* մինչև 500 կՎտ հզորությամբ արևային ՖՎ կայաններ՝ ինքնավար էներգաարտադրողներ:

Հայաստանում արդեն իսկ գործում են արդյունաերական նշանակության մինչև 1ՄՎտ հզորությամբ 10 կայաններ: Բայց դրանցից բացի, վերջին 2-3 տարիների ընթացքում բուռն զարգացում ապրեց մինչև 500 կՎտ հզորությամբ՝ սեփական կարիքների բավարարման համար կառուցված ինքնավար արևային ֆոտովոլտային կայանների ուղղությունը.


Հայաստանում արևային համակարգերի զարգացմանը նպաստեցին մի քանի կարևոր հանգամանքներ: Առաջինը օրենսդրական ու վարչարարական կարգավորումներն են և այս համատեքստում՝ ինքնավար էներգաարտադրողի ինստիտուտի ներդրման խթանումը: Ինքնավար կայանները բավականին տարածված են արտասահմանում: Այս ինստիտուտի գլխավոր նպատակներից մեկը ցանցի հզորությունների բաշխումը՝ հավասարեցումն է, այսինքն՝ հեռու հատվածներում փոքր հզորությունների կառուցումը հնարավորություն է ստեղծում անհրաժեշտ էլեկտրաէներգիան չտեղափոխելու հզոր կենտրոններից, ինչը հանգեցնում է կորուստների նվազեցման: Այս դեպքում արդեն հնարավոր է դառնում էլեկտրահաղորդման ավելի փոքր գծեր կառուցել, քանի որ էլեկտրաէներգիան տեղում է սպառվում, ինչպես նաև քաղաքացիները հնարվորություն են ունենում խնայելու և կառավարելու իրենց էներգիայի սպառումը:
 Արևային էներգիան կիսով չափ լրացնում է այս պանրագործարանի էլեկտրաէներգիայի պահանջարկը
Ինչո՞ւ չկիրառել արևային էներգիան սեփական փոքրիկ բիզնեսում, ինչպես այս շրջիկ սրճարանի տերը, ով իր գործունեության համար անհրաժեշտ ամբողջ էլեկտրաէներգիան ստանում է արևից:
Հատկապես սեփական տների տանիքներին արդեն ավելի հաճախ լկարելի է հանդիպել արևային համակարգերի՝ նույնիսկ ամենաանսպասելի ու «թաքուն» անկյուններում:
«Մուսալեռ» հյուրանոցա-ռեստորանային համալիրն այսօր արդեն մտածում է վաղն ավելի մրցունակ լինելու մասին՝ այլընտրանքային աղբյուրներից սեփական էլեկտրաէներգետիկ կարիքները բավարարելու միջոցով:
Հայաստանի չգազաֆիկացված բազմաթիվ համայնքներում արդեն նման արևային համակարգերը սկսում են համատարած երևույթ դառնալ. Սա Լուսաշող գյուղն է:
Լուսաշող. գեղեցիկ համայնապատկեր՝ արևային համակարգերի ու խնամքով մշակված այգու հետաքրքիր համադրությամբ:
Չգազաֆիկացված, բայց հելիոֆիկացված համայնքներում նման պատկերները համատարած են:
Այս տանն էլ այլևս տաք ջրի խնդիր չկա:
Շաղափ գյուղի բնակիչ Նշանը, իր տան արևային ջրատաքացուցիչը ցույց տալով, կատակում է՝ «շատ-շատ լավն է, մենակ պիտի ջուր լցնես ու հասցնես էդքան լողանալ»:
Հին և ժամանակակից տեխնոլոգիաների այսպիսի համադրություն:
Հայաստանի լեռների ֆոնին արևային համակարգերը, բացի օգտակար լինելուց, նաև գեղեցիկ են դիտվում:

Արդեն 2015 թվականից սահմանված է, որ ինքնավար կայաններում արտադրվող և ցանցեր առաքվող էլեկտրաէներգիան չի հարկվում, նաև սահմանված է, որ քաղաքացիներն իրենց կարիքները հոգալու համար կարող են տեղադրել մինչև 150 կՎտ-անոց, իսկ տնտեսվարողները՝ մինչև 500 կՎտ-անոց ինքնավար կայաններ, ինչը հնարավորություն կտա արևային ժամերին արտադրելու և սպառելու էլեկտրաէներգիան, չսպառված էլեկտրաէներգիան էլ ուղարկելու ցանցերին, իսկ արդեն ոչ արևային կամ թույլ արևային եղանակին այդ էլեկտրաէներգիան հետ վերցնելու ցանցերից:
Սա ևս խիստ կարևոր խթան է Հայաստանում այս տեխնոլոգիաների զարգացման ու տարածման համար: Այնուհետև ոլորտի զարգացման համար կարևոր նշանակություն ունեցավ ՀԾԿՀ-ի կողմից ֆիքսված սակագներ սահմանելու հանգամանքը, ինչն այս ոլորտը դարձրեց նաև շահավետ բիզնես ոլորտ: Եվ վերջապես՝ Հայաստանում տարբեր կազմակերպությունների ու միջազգային կառույցների կողմից իրականացվող ծրագրերը, ինչպես նաև որոշակի մատչելի ֆինանսական ռեսուրսների առկայությունը թույլ տվեցին, որ ոլորտն արագ զարգանա:

 

 


«Պրոգրեսը չես կարող կանգնեցնել, կա՛մ մասնակցում ես պրոգրեսին, կա՛մ այն շրջանցում է քեզ: Հիմա՝ չորրորդ արդյունաբերական հեղափոխության շրջանում, մենք շանս ունենք մասնակցելու, և մենք այդ շանսը պետք է օգտագործենք».
Արթուր Ալավերդյան, «Սոլարոն» ընկերության հիմնադիր

Վերականգնվող էներգիան կարևոր է մեզ համար, մաքուր է, բնապահպանական տեսանկյունից շատ առավելություններ ունի, բայց վերականգնվող էներգետիկան ունի նաև խնդիրներ: Օրինակ՝ երբեմն տեսակետներ ու հարցեր են հնչում, թե վերականգնվող էներգետիկան չի՞ կարող բավարարել մեր ամբողջ էներգետիկ կարիքները: Միանգամից նշենք՝ եթե անգամ կարողանա բավարարել, ապա այն չի կարող աշխատել բազային ռեժիմով: Այսինքն` եթե դուք ուզում եք էլեկտրաէներգիա ունենալ, օրինակ, գիշերը, և ամառ է, ապա ո՛չ ՀԷԿ-երը ձեզ էլեկտրաէներգիա կտան, ո՛չ արևային կայանները և ո՛չ էլ հողմային կայանները: Ուստի մեր ամբողջ էներգասպառման մոտ 40 տոկոսը պետք է ապահովվի բազային կայանների՝ ատոմակայանի ու ՋԷԿ-երի միջոցով: Ուստի ընդգծենք՝
Վերականգնվող էներգետիկան կարող է բավականին թեթևացնել ՋԷԿ-երի ու ԱԷԿ-ի կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիայի ծավալը, բայց չի կարող փոխարինել դրանց: